Selami BİRDAL

           Akaryakıt istasyonları genellikle 24 saat hizmet veren kuruluşlar olduklarından günlük çalışmalarını iki veya üç vardiya şeklinde sürdürebilmektedirler. Vardiyalar işyerinin ihtiyacına yetecek sayıda personelden oluşmakta ve ayrıca tatil günlerinde izinli olacak personel boşluğunu dolduracak yedeklerin de istishdamı gerekecektir. Burada amaçlanan işyerindeki çalışmanın duraksamadan sürmesini sağlamaktır. Bu süreci temin için vardiyaların çalışma koşulları ve vardiyalar arası hesap verip-alma sistemi önem kazanmaktadır. 

           Çalışma koşullarının her işyerinde değişiklik arzedeceği ve bu konunun işyerini yönetenlerce kanun ve yönetmelikler doğrultusunda düzenleneceğini varsayarak asıl önem arzeden hesap alma-verme işlemini irdeleyeceğiz. 

           Bir vardiyanın çalışma süresi bittiğinde hesabı verilecek mali donelerin envanterini yaparsak şunları görebiliriz; 

• Satışlardan sağlanan nakit
• Varsa kredili satışlardan sağlanan bankamatik slipleri
• Varsa diğer kredili satışların listesi
• Varsa alınan çekler ve senetler
• Totalizantörlerin başlangıç ve bitiş numaraları
• Varsa vardiya tarafından yapılan yetki dahili ödemelerin belgeleri
• Vardiya süresince tanzim edilmiş satış belgelerinin numara tutanağı

           Öncelikle totalizantör numarası raporundan vardiya süresince satılan akaryakıtların litresi ve bunun para tutarları hesaplanır ve bu tutardan kredili satışlar ile yetki dahilinde ödenmiş paralar tenzil edilerek kalan yeni vardiyaya teslim edilir. Sonra diğer belgelerle ilgili tutanakların doğruluğu sağlanarak devir-teslim olunur. Hesap sonunda nakit açığı veya fazlası çıkarsa ilgil vardiya personeline belli dönemler sonunda değerlendirilmek üzere açık veya fazla yazılır. Bu işlem aynı anda nakit açığını ilgililere tamamlatma veya nakit fazlasını iade etmek suretiyle yapılabilir. 

           Günlük vardiya hesaplarının alınışı tamamlandıktan sonra 24 saatlik satış rakamları oluşur. Fakat bu satışlar henüz tamamen belgelendirilmiş değildir. 

           Bu aşamada öncelikle gün boyu tanzim edilmiş satış belgelerin akaryakıt cinslerine göre ayrı ayrı dökümleri yapılır ve toplam satışlardan ne kadarı belgelendirilmemiş olduğu tespit olunur. İstenirse belgesiz akaryakıt satışları yazarkasadan fişlenerek belgelendirilebilir. Ancak, V.U.K.'nun 167 no'lu tebliği doğrultusunda her akaryakıtın cinsi, miktarı ve tutarı ayrı ayrı belirtilerek işletmenin kendi kendine "totalizatör farkı" açıklaması ile bir fatura tanzimi suretiylede belgesiz satışlar belgelendirilebilir. İşletmenin bu yöntemi tercihi halinde günlük totalizatör numaralarını da yasal defterlerinde göstermeleri zorunludur. Bu işlem için onaylı kasa defterinin kullanılması yeterli olacaktır. 

           Yapılan vergi incelemelerinde akaryakıtlar cinslerine göre ayrı ayrı değerlendirildiğinden muhasebe planında bu ayırımın yapılmasınıda gerekli kılmaktadır. 

           Akaryakıt ticareti yapan işletmelerin karşılaştıkları en büyük sorun akaryakıt firelerinin ve kesafet hadlerinin hesaplanmasıdır. Çokça satıcı ve vergi incelem elemanı akaryakıttaki fireler ile kesafet olayını bir düşünmektedirler. Halbuki iki kavram birbirinden tamamen farklı etkenlerden oluşmaktadır. 
  
           Akaryakıtta fireler, taşıma esnasında, depolarda oluşan buharlaşma ve akaryakıta karışmış atık madde kayıtlarından oluşmaktadır ki ne oranda uygulanacağı Ticaret Odasınca tespit edilmektedir. 
  
           Kesafet ise bir litre akaryakıtın ağırlığını ifade etmektedir. Sıvıların ısınmaları durumunda hacminin büyüyeceği ve soğuyuncada küçüleceği dikkate alınınca satışı litre ile yapılan akaryakıttın bu fiziki olaydan büyük çapta etkileneceği aşikardır. Rafinerilerdeki akaryakıt tankları yer üstünde inşa edilmiştir. Halbuki istasyolardaki tanklar yerin altında bulunmaktadır. Böyle oluncada rafineriden alınan akaryakıtın istasyonlardan daha soğuk bir ortama nakliyle litre miktarında önemli bir küçülmenin olacağı ve satışlar sonrası depolarda bir açığın ortaya çıkacağı açıktır. 
  
           Her ne kadar Petrol işleri Genel Müdürlüğünce akaryakıt resmi kesafet oranları ilan edilmişsede Vergi İdaresi bu oranlara itibar etmemekte, ve çok değişik ama düşük oranlar uygulamaktadır. Bu yüzden de sürekli vergi ihtilafları yaşanmaktadır. 
  
           Bu konunun Vergi İdaresince netliğe kavuşturulmasının gereğine inanmaktayız. 

           SONUÇ:Akaryakıt istasyonları günlük satış tutarlarını tamamen belgelendirmek zorundadırlar. Bu belgelendirilme V.U.K. da belirtilen belgelerle olmak zorundadır.  

           Beşgelendirme esnasında en büyük sorun yazar kasa fişi ile alınan akaryakıt bedellerinin faturalandırılması esnasında mükerrer kayıtların önlenmesidir. Yazar kasa fişi iade alınarak bu fişler toplamı 10 'lük olmak ve fatura üzerinde gerekli açıklamalar yapılarak faturalandırılabilir. Bu fatura Yazar Kasa Fişleri muhasebeleştirildiğinden tekrar muhasebeleştirilmesine gerek bulunmamaktadır. (Ankara Defterdarlığı 24/4/1992 tarih ve USL-32231-26-1011-46643 sayılı mükteza) 

Selami BİRDAL 
S. M. M. M.