TEBLİĞİN AMACI : 

            Rekabet Kurumu Başkanlığı'nın 16.12.1998 tarih ve 23555 sayılı RG.'de (Asıl) yayımlanmış olan, inceleme konumuz tebliğ ile (Tebliğ No: 1998/7), "FRANCHİSE ANLAŞMALARINA" Grup Muafiyeti tanınmıştır. 

            Tebliğin amacı (1. Maddesinde belirtildiği üzere); "...franchise anlaşmalarının 07.12.1994 tarihli ve 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun (4). maddesi hükümlerinin uygulanmasından grup olarak muaf tutulmasının" koşullarını belirlemektir. 

              İNCELEME KAPSAMI : 

            Bu yazımızla özetlenen çalışmamızın amacı; sözleşme tiplerinden birisine, üstelik "tebliğ" derecesindeki bir düzenlemeyle, grup muafiyetin tanınmasının, "SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNE" aykırı olup olmadığının tartışılması ve tespitiyle sınırlıdır. 

            KONUNUN ÖNEMİ            : 

            1994 tarihli Yasada öngörülmüş olmasına karşın, Rekabet Kurumunun ancak 1997 yılında kurulup, faaliyete geçebilmesi ile konunun önemini kavrayan şirketler; inceleme konusu tebliğ ile, belirli bir sözleşme tipine (franchise) mecbur edilmek istenmektedir. Konunun önemi kuşkusuz, sözleşme özgürlüğüyle doğrudan ilgili oluşundandır. 

            REKABET KURUMU - GÖREV VE YETKİLERİ HAKKINDA : 

            Rekabet Kurumu, 4054 s. REKABETİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN'UN (Kabul Tarihi : 07.12.1994) 20. Maddesinde düzenlenmiştir.  

            Anılan maddeye göre Kurum :Mal ve hizmet piyasalarının serbest ve sağlıklı bir rekabet ortamı içinde teşekkülünün ve gelişmesinin temini ile, bu Kanunun uygulanmasını gözetmek ve Kanunun kendisine verdiği görevleri yerine getirmek üzere kurulmuş olup, kamu tüzelkişiliğini haiz, idari ve mali özerkliğe sahiptir.  

            Kurumun ilişkili olduğu Bakanlık, Sanayi ve Ticaret Bakanlığıdır.Kurum görevini yaparken bağımsızdır. Hiçbir organ, makam, merci ve kişi Kurumun nihai kararını etkilemek amacıyla emir ve talimat veremez.  

            a) Bu Kanunla yasaklanan faaliyetler ve hukuki işlemler hakkında, başvuru üzerine veya resen inceleme, araştırma ve soruşturma yapmak; bu Kanunda düzenlenen hükümlerin ihlal edildiğinin tespit edilmesi üzerine, bu ihlallere son verilmesi için gerekli tedbirleri alıp bundan sorumlu olanlara idari para cezaları uygulamak, 

             b) İlgililerin muafiyet ve menfi tespit taleplerini değerlendirerek, uygun olan anlaşmalara muafiyet ve menfi tespit belgesi vermek, 

           c) Verilen muafiyet kararları ve menfi tespit belgelerinin ilgili olduğu piyasaları sürekli takip ederek, bu piyasalarda ya da tarafların durumlarında değişiklikler tespit edilmesi halinde ilgililerin başvurularını yeniden değerlendirmek, 

           d) Birleşme ve devralmalarına izin vermek, 

           e) Kurul İkinci Başkanını seçmek, 

           f) Bu Kanunun uygulanması ile ilgili olarak tebliğler çıkarmak ve gerekli düzenlemeleri yapmak, 

           g) Rekabet hukuku ile ilgili mevzuatta yapılması gerekli değişiklikler konusunda doğrudan veya Bakanlığın talebi üzerine görüş bildirmek, 

           h) Rekabeti sınırlayıcı anlaşma ve kararlarla ilgili olarak diğer ülkelerin mevzuat, uygulama, politika ve tedbirlerini izlemek, 
  

            ı) Kurumun personel politikasını saptamak, uygulamasını izlemek, personelin atama işlemlerini yapmak,  

            Başkanlıkça hazırlanan Kurumun yıllık bütçesi, gelir gider kesin hesabı ve yıllık çalışma programlarını  

            onamak, gerekirse bütçede hesaplar arasında aktarma yapmaya karar vermek 

           j) Boşalan Kurul üyelikleri için Kurumca gösterilecek adayları belirlemek 

           k) Yılda bir, çalışmaları ve görev alanlarındaki durum ve gelişmelerle ilgili bir rapor yayınlamak, 

           l) Menkul ve gayrimenkul eşya ve demirbaş alımı gibi satınalma, satma, kiralama konularındaki önerileri görüşüp karara bağlamak, bu konuda gerekli düzenlemeleri yapmak, 

            m) Kurumun üçüncü kişilerle olan alacak, hak ve borçları hakkında her türlü işleme karar vermek, 

           n) Kanunla verilen diğer görevleri yerine getirmek. 

            HAREKET NOKTASI            : 

            BORÇLAR YASASI'NIN "AKDİN MEVZUU" başlığı altındaki 19. maddesine göre :  

• Bir akdin mevzuu, kanunun gösterdiği hudut dairesinde, serbestçe tayin olunabilir.

• Kanunun kati surette emreylediği hukuki kaidelere veya kanuna muhalefet; ahlaka (adaba) veya umumi intizama yahut şahsi hükümlere müteallik haklara mugayir bulunmadıkça, iki tarafın yaptıkları mukaveleler muteberdir.

            4054 s. Yasanın, "özel yasa" oluşu nedeniyle, düzenlediği alanda BK. ve TTK.'dan önce uygulanacağı tartışmasızdır.  

            Tartışılması gereken husus; özel yasayla kurulmuş olan bir kurumun, (üstelik yetkisi dışında olduğunu düşündüğümüz bir konuda), çıkardığı bir tebliğ ile, Borçlar Yasası'nın tanıdığı "sözleşme özgürlüğünü" yok edip edemeyeceğidir.  

            Bir başka anlatımla, ancak Yasa Koyucunun sınırlayabileceği ve fakat sınırlamamış olduğu "sözleşme özgürlüğünü", Rekabet Kurumu, yalnızca Amerikan Hukuku kaynaklı "Franchise" sözleşmelerine "grup muafiyeti" tanımak suretiyle yok edebilir mi? 

            KURUMUN TEBLİĞ ÇIKARMA YETKİSİNİN KOŞUL VE SINIRLARI : 

            Kurum ancak, Yasada gösterilmiş olan şartların (4054 s. K.md. 5/1) gerçekleşmesi halinde ve (yine ancak) "BELİRLİ KONULARDA" anlaşma türlerine, "bir grup olarak" muafiyet tanınmasını sağlayan ve bunların şartlarını gösteren tebliğler çıkarabilir (4054 s. K.md. 5/son). Nitekim Kurumun, "Otomotiv sektörüne" tanımış olduğu "konusal" grup muafiyeti; Yasanın sözüne ve ruhuna uygun bir tebliğ örneğidir.(Motorlu Taşıtlar Dağıtım ve Servis Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliğ, Tebliğ No:1998/3). 

            SONUÇ            : 

             "Kanunun kendisine verdiği görevleri yerine getirmek üzere, kamu tüzelkişiliğini haiz idari ve mali özerkliğe sahip" Rekabet Kurumu; Tebliğ çıkarmak yetkisini, Yasanın (27/f) hükmünden almıştır. Ancak Kurumun, "franchise" sözleşmelerine "grup olarak" muafiyet tanımış olan (1998/7), No.lu tebliğ, ilkin aynı Yasanın 5. ve 27. ve ikinci olarak da Borçlar Yasasının 19. maddelerine aykırıdır. 

            Açıklanan nedenlerle, inceleme konusu tebliğin ivedilikle iptal edilmesi gerektiği düşüncesindeyiz.