 |
|||||
|
|
|||||
|
|
ELEKTRONİK KÜTÜPHANELER: TÜRKİYE İÇİN BAZI ÖNERİLER Teknolojinin hızla gelişmesi birçok alanda verilen hizmetlerin boyutunun ve şeklinin değişmesine neden olmaktadır. Bu gelişmeler, içinde bulunulan sektörde yapısal birçok değişimi de beraberinde getirmektedir. Bu değişimi ve gelişmeleri doğru bir şekilde anlayabilen ve yakalayabilen organizayonlar varlıklarını geleceğe taşıyabilecek ve sektördeki yerlerini alabileceklerdir. Kütüphanecilik konusunda da benzeri gelişmeler yaşanmaktadır. Elektronik kütüphanecilik kütüphanelerin yaygınlaşmasına, evlerimize taşınmasına, daha etkin ve yoğun kullanılmasına bir firsat oluşturmaktadır. Eğer kütüphanelerimizde teknolojik gelişmeleri doğru anlama ve uygulama yolunda bir silkiniş sağlanabilirse bu alandaki önemli bir gelişimin kısa bir sürede sağlanması mümkündür. Elektronik kütüphanecilik, halen kütüphanelerimizde verilen hizmetlerin kalitesinin, bu hizmetlerin yanısıra elektronik kütüphane hizmetlerinin de verilmesi ile, artırılmasını sağlar. Kütüphanelerimizde elektronik kütüphane hizmetleri halen bu çalişmalara baslamış ve elektronik kolleksiyonlarını oluşturmus olan kurumların verdikleri hizmetlerin okuyuculara iletilmesi ile saglanabilir. Ancak gelişimi yakalamak ve bu alanda geleceğe dönük olarak bir atılım sağlamak, kütüphanelerimizde bulunan özgün kolleksiyonların elektronik olarak hizmete açılması ile mümkün olabilir. Ülkemizde bu konuda acilen yapılabilecek bir çok çalışma vardır. Bunlar arasında, akademik çalışmaların ve tezlerin elektronik ortama aktarılması ilk başta sayılabilir. Halen YÖK dökümantasyon Dairesi tarafindan tezler üzerinde elektronik tarama imkanının hazırlanmış olması araştırmacılar için çok büyük bir şanstır (http://www.yok.gov.tr/teztara.html), ancak verilen bu hizmet, tezlerin tam metin olarak elektronik ortamda hizmete açılması ile iyileştirilebilir ve bu sayede Türkiye araştırmacılarına önemli bir hizmet sunulabilir. Bunun bir örnegi ABD'de UMI (http://wwwlib.umi.com/dissertations/gateway) tezler bilgi bankası olarak yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bugünkü mevcut yapıda Türkiye'de yapılmış tezlere ulaşmak isteyen araştırmacıların önünde büyük engeller bulunmakta, örneğin akademik kopyacılığı önlemek adına araştırmacıların tezleri incelemeleri kısıtlanmaktadır. Ayrıca başkent dışındaki araştırmacıların kaynaklara ulaşmaları çok daha büyük sıkıntılara neden olmaktadır. Tüm bu sorunlar tezlerin elektronik ortamda ulaşılabilir hale getirilmesi ile çözümlenebilir. Ülkemizde akademik üretkenliği arttırmak konusunda yapılabilecek diğer bir elektronik kütüphane çalışması ise, Türk araştırmacılar tarafindan yapılan bütün yayınların (dergi ve konferans) ortak bir veri tabanı üzerinde tam metin olarak tutulması ve taranmasi imkanıdır. Bir diğer çalışma ise, farklı kütüphanelerin elinde bulunan makaleler için verilen fotokopi servisinin, dökümanin bir tarayıcı aracılığı ile Internet'e aktarılması ile (PDF formatında örneğin), elektronik olarak verilmesi olabilir. Bildiğimiz kadarı ile bu hizmet şu anda Ankara'daki bir grup üniversite için verilmektedir. Ancak klasik posta sistemine de bağlı olması nedeni ile tüm sürecin elektronik ortama aktarılmasi hem araştırmacıların verimini arttıracak hem de zaman ve para tasarrufuna neden olacaktır. Kütüphanelerimizde bulunan özel koleksiyonlar, belgeler, arşivler Internet üzerinden kullanıma açılarak birçok araştırma için ışık tutabilirler. Bu tür çalışmalara halen çesitli kurumlar tarafindan başlanılmış olması umut vericidir, ancak bu çalışmaların yaygınlaştırılması ve ülke genelinde kullanıma açılması acil bir ihtiyaçtır. Ayrıca, üniversitelerde bölümler tarafından verilen derslerin içeriklerine göre ihtiyaç duyulan çeşitli hizmetler kütüphanelerimiz tarafindan elektronik ortamda verilebilir. Buna Indiana Üniversitesinde elektronik kütüphane projesi kapsamında gerçekleştirilen Variations projesi çok güzel bir örnektir http://www.dlib.indiana.edu . Bu projeye 1996 yılında başlanmıstır. Projenin temel amacı, Müzik okulundaki öğrencilere derslerinde işlemekte oldukları müzik parçalarına Internet üzerinden kolay bir şekilde erişim sağlamak ve ögrencilerin bu parçalar üzerinde istedikleri zaman kolaylıkla çalışabilmelerine olanak tanımaktır. Halen bu hizmet Indiana Üniversitesi Bloomington kampüsündeki müzik okulu öğrencileri için, 5,000'den fazla müzik parçasına erişim sağlanarak verilmektedir. Bu tür çalışmalar ögrencilerin klasik çalışma sistemlerine yeni bir boyut kazandıracağı gibi, ders içeriğini zenginleştirip, ders kalitesini ve verimliliğini artıracaktır. Bu tür hizmetler, sanat derslerine, bazı derslere ait özel kaynaklara ve uygulamalara yönelik olabilir. Bunun yanında, üniversitelerdeki derslerin (özellikle çok sayıda ögrencisi olan derslerin) video ya çekilip elektronik ortamda arşivlenmesi ve Internet üzerinden ulaşılabilir olması da elektronik kütüphane ve bölümler arasında gerçeklestirilebilecek bir uygulama olabilir. Bu tür bir uygulama, dersi takip edemeyen, dersi tekrar etmek isteyen ya da dersi dışardan izleyen öğrenciler açısından büyük bir firsat yaratacaktır. Sonuç Elektronik kütüphanecilik konusunda ülkemizde yapılabilecek bir çok potansiyel proje vardır. Bu projelerin kalitesi ve sayısı çeşitli eğitim kurumları, bu konuda söz sahibi organizasyonlar ve kütüphaneler arasında yapılacak işbirliği sonucu artırılabilir. Bu tür projelerin gerçekleştirilmesi yoğun çalışmaların bir ürünüdür. Ülkemizde de elektronik kütüphanelerin doğru olarak anlaşılması ve bu konudaki çalışmaların yoğunlaştırılması, halen bu alanda verilen hizmetlerin kalitesinin artırılmasına ve yaygınlaştırılmasına bir zemin oluşturacaktır. Bu konudaki verimli çalışmaların ülkemizde bir an önce başlatılması dileği ile.
Not: Bu makalenin orjinali 05/03/2001 tarihinde www.teknoturk.org sitesinde yayinlanmistir. |
|
|
