önceki

yazdır

 Prof.Dr. Erksin GÜLEÇ

 Araş.Gör. Ayşen AÇIKKOL

URARTULAR… ETNİK BİR KÖKEN Mİ?

Konu: Bu çalışmanın konusu, Doğu Anadolu’da yüksek bir uygarlık kuran Urartuların morfolojik yapısının Ermeniler ile karşılaştırılması ve aralarında antropolojik bir ilişkinin olup olmadığının araştırılmasıdır. Bunun yanı sıra arkeolojik çalışmalar ile Ermeni ve Urartu kültürleri ele alınmış ve Urartu Dili ile Ermenice arasındaki ilişki araştırılmıştır.  

Materyal: Tarafımızca incelenen Van Karagündüz Erken Demir Çağı, Van Dilkaya Erken Demir Çağı ve Hakkari Erken Demir Çağı iskeletleri,  Van Altıntepe Urartu ve Dilkaya Orta Çağ (Ermeni) iskeletleri ile karşılaştırılmıştır.  Ayrıca geçmişte farklı antropologlar tarafından incelenen Tilkitepe Kalkolitik, Tilkitepe Erken Tunç ve Erzincan Altıntepe Urartu iskeletleri de çalışma kapsamında değerlendirmeye alınmıştır.

Metot: Çalışma kapsamında 288 birey antropolojik açıdan ele alınmıştır. Bireylerin yaş, cinsiyet ve ırk tayinleri yapılarak kafataslarından ölçüler alınmış ve endisler hesaplanmıştır. Daha sonra distance analizi ile populasyonların olası akrabalık ilişkileri irdelenmiştir. Distance analizi için kafatası morfolojisini en iyi yansıtan Maksimum Kafa Uzunluğu, Maksimum Kafa Genişliği, Basion-Bregma Yüksekliği, Porion-Bregma Yüksekliği, Bizigomatik Genişlik, Üst Yüz Yüksekliği, Nasal Genişlik, Nasal Yükseklik, Kafatası Endisi, Üst Yüz Endisi ve Nasal Endis kullanılmıştır.

Bulgular:

Anadolu’da görülen ilk ırk tipi Akdenizdir. Anadolu’nun en eski sakinleri Narin ve Kaba Akdeniz olarak iki alt kategoride incelenen morfolojik yapıya sahiptiler. Alpinler, Akdeniz ırkından daha sonra ortaya çıkmışlardır. Anadolu’da Dinarik morfolojisi gösteren bireyler ise ilk kez Tunç Çağı’nda görülmüştür. Armenoidler Dinariklerin bir alt grubudur. Bu tip, Dinariklere çok benzerdir ama daha büyük bir kafaya, daha uzun bir yüze ve daha geniş bir buruna sahiptirler. Kafa çok geniş ve sivridir. Alının eğimi neredeyse kafa damının gerisiyle aynı hizadadır. Occipital tamamen vertical uzanır. Yüksek köklü kancalı burun, kalın dudaklar, yoğun sakal ve vücut kılları, kalın kaş kemerleri diğer karakteristik özellikleri arasında sayılabilir. Vücut yapısı güçlüdür. Boy genellikle orta uzunluktadır. Vallois, Armenoid ırkının Anadolu ırkının prototipi yapılmak istendiğini belirterek, Armenoidlerin aslında lokal bir grup olduklarını ortaya koymuştur.     

Tarafımızca Urartu ataları ve Urartular üzerinde yapılan paleoantropolojik çalışmalar, bu insanların çok tipik Akdeniz morfolojisi gösterdiğini ortaya koymuştur. 

Distance analizi sonucunda, Van Gölü çevresinde birbirlerine oldukça yakın bölgelerde yaşamış Karagündüz ve Dilkaya Erken Demir Çağı insanlarının birbirlerine, Altıntepe Urartu bireylerinin de her iki topluma çok benzer bir yapıya sahip olduklarını göstermiştir. Ağırlıklı olarak Ermenilerin yaşadığı Dilkaya Orta Çağ toplumu, Urartulardan çok uzakta yer almaktadır. Arkeolojik açıdan Van Bölgesi ile çok benzer olan Hakkari Erken Demir Çağı toplumu, morfolojik olarak Urartulardan oldukça farklıdır.

Sonuç:

Linguistik Açıdan:

Urartu Dili ve Ermenice farklı dil ailelerine mensupturlar ve aralarında hiçbir yakınlık yoktur.

Arkeolojik Açıdan:

Doğu Anadolu’da sürdürülen arkeolojik kazılarda, Ermeni ve Urartu kültürleri arasında kesin bir ilişki olduğunu gösteren herhangi bir bulguya rastlanmamıştır. 

Antropolojik Açıdan:

Ermeni morfolojik yapısına sahip grupların, Urartu Beyliklerini ve Urartu Devletini kuran ve Akdeniz ırkı morfolojisi sergileyen insanlarla hiçbir ilişkisi yoktur.

Tablo 1: Doğu Anadolu’da Yaşamış Eski İnsanların Irksal Dağılımları

***TKT: Tilkitepe, KGN: Karagündüz Nekropol, DK: Dilkaya, HAK: Hakkari, ALT: Erzincan Altıntepe, TAN: Van Altıntepe

Tablo 2: Urartu Beyliklerinin, Urartuların ve Orta Çağ Bireylerinin Kafatası, Yüz ve Alt Çene Ölçü ve Endisleri

Grafik 1: Distance Analizi