önceki

yazdır

 Öğr.Gör. Selçuk DURANLAR

ÜLKEMİZDE 2003 YILI  YATIRIMCI PROFİLİ

SUMMARY

The main reason of staying limited of the share of financial  system and capital markets in economy is not increasing of supply and demand eough. Inverstors evaluate their savings in investment vehicles in capital markets by mediator foundations with high yield expectation Entrepreneurs also turn the savings of investors into real investments by the mediation of share certificates or certificates  of dept which they export in capital market.

The capital market potantial of our country is falling behind to similar countries when indicators  according to the foreign countries. For facilitating in guiding the investors to productive investments,  it is benefited from the stattisitcs. In this study, the investor profile in 2003 in our country is drawn and represented. 

Key Words: İnvestment, Consumption, Profit, Treasury Bond, Goverment Bond.

ÖZET

Mali sistemin ve sermaye piyasalarının ekonomi içerisindeki payının sınırlı kalmasının temelinde arz ve talebin yeterince büyüyememesi yatmaktadır.  Yatırımcılar, birikimlerini yüksek getiri beklentisi ile aracı kuruluşlar tarafından sermaye piyasasındaki yatırım araçlarında değerlendirirler. Girişimcilerde sermaye piyasasında ihraç ettikleri hisse senetleri veya borçlanma senetleri aracılığı ile yatırımcıların tasarruflarını reel yatırımlara dönüştürürler. Ülkemizin sermaye piyasası potansiyeli yabancı ülkelere göre temel göstergelerle karşılaştırıldığında benzer ülkelerden geri kalmaktadır. Yatırımcıları verimli yatırımlara yönlendirilmesine yardımcı olmak üzere istatistiklerden yararlanılmaktadır. Bu çalışmada 2003 yılında ülkemizdeki yatırımcının profili çıkarılarak sunulmuştur.

Anahtar kelimeler; Yatırım, tüketim , kar, Hazine Bonosu, Devlet Tahvili,

1. GİRİŞ

Ülkemizdeki yurtiçi tasarrufların dağılımına bakıldığında Mart 2004 tarihi itibariyle tasarruflarının yüzde 10’unu hisse seneti, yüzde 31’ini sabit getirili menkul kıymetler, yüzde 59’unu da mevduat olmak üzere tercihlerden oluşmuştur.

Tablo.1 Menkul Kıymet Stokları  (Trilyon TL  )

Kaynak : SPK

İMKB’de işlem gören şirketlerin piyasa değeri halka arzlarla birlikte artarken, yaşanan krizler, piyasa değerlerinde düşüşler yaşatmıştır. 2003 yılında ise yükselme trendine girilmiştir. Sermaye piyasasının kurulduğu günden bu güne bakıldığında menkul kıymet stokunda Devlet İç Borçlanma Senetleri ağırlıklı olarak yer alırken, Hazine’nin ihtiyacı ile birlkte artışa neden olmuştur.

2003 yılında yurtiçi tasarrufların içinde sabit getiril menkul kıymetlerin miktarı 2002 yılına göre yüzde 61.8 oranında artışla 56.4 milyar dolara yükselirken mevduatlar ise bir önceki yıla göre 2003 yılında yüzde 94.6 oranında artışla  105.6 milyar dolara yükselmiştir. Tahmini altın stoku yüzde 81.6 artışla 78.4 milyar olurken halka açık şirketlerin  piyasa değeri yüzde 48.5 artışla 16.9 milyar dolar olmuştur.

2.  DÜNYA ve TÜRKİYE’DE EKONOMİK DURUMU

Dünya ekonomisinde 2001 yılı sonundan itibaren hissedilmeye başlayan toparlanma 2002 yılında hızlanmıştır. Büyüme eğilimi ve dünya ticaret hacmindeki artış 2003 yılında da sürmüştür. Üretim özellikle gelişmekte olan ülkelerde dikkati çeken oranlarda büyümüş, gelişmekte olan ülkelere sermaye akımı artmıştır. Enflasyon genel olarak düşük düzeylerde seyretmiştir. Faiz oranlarında önemli bir değişiklik olmamış, tarihsel olarak düşük düzeylerde kalmıştır. ABD Doları,  yıl boyunca euro karşısında reel olarak değer kaybetmiştir.

Türkiye’nin nüfusu 70.700 bin, Gayri safi Milli Hasıla cari fiyatlarla 356.7 katrilyon TL’ ye ulaşırken milli gelirimiz 2002 yılında 2.598 dolardan 2003 yılında  3.383 dolara yükselmiştir. 1987 yılı sabit fiyatlar ile  1.741 bin TL ‘sı olmuştur. Son üç yılda nüfus yüzde 6’dan fazla artarken gelirimiz yüzde 3 artmış, aslında gelirimizin kişi başına düşen rakamı azalmıştır.  2003 yılında yurtiçi tasarrufların GSMH ‘ya oranı yüzde 19.3 civarında gerçekleşeceği tahmin edilmiştir.

Harcamalar açısından özel sektör talebi hızlanarak artmış, kamu kesimi talebi ise daralmıştır. Özel sektörde sabit sermaye yatırımları artmış, makina ve teçhizat yatırımı da yüzde 46 oranında  büyümüştür. Toplam tasarruf açığı yüzde 2,6’dan yüzde 5’e yükselmiştir. Kamu kesimi açığı küçülürken, özel sektörde tasarruf fazlası azalmıştır. Ekonomik faaliyetteki büyümeye rağmen genel işsizlik oranı yavaş da olsa artmıştır. Genel işsizlik oranı yüzde 10,3’ten yüzde 10,5’e yükselmiştir.

On iki aylık dönemde enflasyon toptan eşya fiyatlarında yüzde 14’e, tüketici fiyatlarında ise yüzde 18’e gerilemiştir. Fiyat istikrarını hedefleyen para politikasının kararlılıkla uygulanması ve bütün bunlara bağlı olarak TL’nin reel olarak değer kazanması etken olmuştur.

3. SERMAYE PİYASALARI

İMKB Ulusal-100 endeksi, 2003 yılının Ekim ayında yükselişe geçerken Kasım ayında ise,  15.754 puan düzeyinden 14.617 puana gerilemiştir. İşlem hacmi ise aynı dönemde yüzde 47.8 azalarak 24.990 trilyon TL düzeyinden 13.025 trilyon TL ‘ ye gerilemiştir. IMF görüşmeleri, Irak savaşının  sona ermesi olumlu gelişmeler nedeniyle işlem hacmi artmıştır. Aracı kurumların işlem hacmi 2002 yılında 141.1 milyar dolar iken 2003 yılı sonunda yüzde 39 artışla 196.6 milyar dolara yükselmiştir. 

Kurumsal yatırımcının GSMH içindeki payı 2001 yılında yüzde 2.7 iken 2003 yılında yüzde 59 artışla yüzde 5.7 ‘ye yükselmiştir. 

      Ülkemizde olduğu gibi diğer ülkelerde yabancı yatırımcıların sermaye piyasasında yatırımcı tabanını genişlettiği gibi yeni sermaye akışı sağlaması yönünden önemlidir. Ancak son dört yıla bakıldığında   Takasbank A.Ş.‘de saklama payları yüzde 60’lardan yüzde 40’lara gerilemiştir. Yabancı yatırımcı 1999 yılında hisse senetlerini elde tutma süresi 283 günden 2002 yılında 242 güne gerilemiştir. Ortalama vadesi 9 aya yakındır.

Tablo.2 Portföy Değerlerine Göre Kategorilenmiş Toplam Yatırımcı Sayıları ve Portföy Değerleri (2 Ocak 2004 Tarihi itibariyle)

Kaynak :TSPAKB

Ülkemizde 1 trilyon TL üzerinde yatırım yapan yatırımcı sayısı 1.585 kişi  iken toplam piyasa değeri içindeki payı yüzde 70.7 olarak gerçekleşmiştir. 10 milyar TL (dahil) üzerinde  yatırım yapan yatırımcıların sayısı ise 784.928 kişi olurken toplam piyasa değeri içindeki payı yüzde 4.97 olarak gerçekleşmiştir. Yüzde 70.7 ‘lik bir orana sahip olan yatırımcı piyasaya yön verebilmektedir.   

2 Ocak 2004 tarihi itibariyle  portföy değerline göre kategorilenmiş toplam yatırımcı sayılarına bakıldığında, bakiyesiz yatırımcı sayısı 769.810 iken toplam yatırımcı sayısı 1.676.528 olarak gerçekleşmiştir. Bunların toplam hisse adedi ise 1.471.510.673.328 ‘ dir.    Hisse senedi sazında yatırımcı sayısı 2.838.862 iken yabancı yatırımcı sayısı 16.177 olarak gerçekleşmiş ve hisse toplam adedi de 3.950.925.696.336’dır.

İMKB, yabancı banka / aracı kurum veya şahıs nam ve hesabına gerçekleştirilen işlemlere ilişkin verilerine göre, 2003 yılı Kasım ayında yabancı yatırımcılar 191.982.049 dolar tutarında net alım gerçekleştirmiştir.

Yabancı yatırımcılar tarafından Kasım ayında 970.453.129 dolar değerinde alış ve buna karşılık 778.471.080 dolar tutarında satış yapmış, Aralık ayında ise, yabancı yatırımcılar 1.560.605.393 dolar tutarında alıma karşılık, 1.503.639.863 dolar tutarında satış gerçekleştirmiştir. Yabancıların net alımı ise 56.965.530 dolar değerinde olmuştur.

4.  ÜLKEMİZDEKİ YATIRIMCILARIN İSTATİSTİKİ AÇIDAN İNCELENMESİ

Bu çalışmada 2003 yılında yatırım yapan yatırımcının  Ki-Kare testi  uygulanarak profili çıkarılmıştır.

4.1. Ki-Kare testi

Yurtiçinde 40-59 yaş aralığında yerli, toplam 401.691 yatırımcı gözleme tabi tutulmuş  ve bu yatırımcılar  cinsiyetlerine, oturdukları illere göre sınıflandırılmıştır. Bu gözlem sonuçlarına göre 40-59 yaş aralığındaki yerli yatırımcıların cinsiyetleri ile oturdukları iller arasında ilişki bir ilişki bulunup bulunmadığı yüzde 1 anlamlılık düzeyine göre test edilmiştir.

Tablo.3   40-59 Yaş Aralığı   Yerli, İller Bazında Yatırımcı Sayısı (2.12.2004)

Kaynak : http://www.tspakb.org.tr , erişim  tarihi:02.01.2004

Ho: Bağımsızlık var (iki değişken arasında ilişki yok)

H1: Bağımsızlık yok( İki değişken arasında ilişki var)

a = 0,001

Sd =(2-1)(4-1)=3

x ²    =11,34

Karar =  692> 11,34 olduğundan Ho  Red edilir, H1  kabul edilir.

40-59 yaş aralığındaki yerli yatırımcıların cinsiyetleri ile oturdukları iller arasındaki ilişki vardır.

Yurtiçinde 40-59 yaş aralığında yabancı, toplam 1.490 yatırımcı bir gözleme tabi tutulmuş ve bu yatırımcılar cinsiyetlerine oturdukları illere göre sınıflandırılmışlardır. Bu gözlem sonuçlarına göre 40-59 yaş aralığındaki yabancı, yatırımcıların cinsiyetleri ile oturdukları iller arasında bir ilişki bulunup bulunmadığı yüzde 5 anlamlılık düzeyine göre test edilmiştir.

Tablo.4  40-59 Yaş Aralığı Yabancı İller   Bazında Yatırımcı Sayısı (2.1.2004)

Kaynak : http://www.tspakb.org.tr , erişim tarihi:02.01.2004

2003 yılında yatırım yapan 40-59 yaş aralığındaki yabancı yatırımcıların cinsiyetleri ile oturdukları iller (İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa) arasındaki ilişki incelenmiştir.

Ho: Bağımsızlık var (iki değişken arasında ilişki yok)

H1: Bağımsızlık yok( İki değişken arasında ilişki var)

a = 0,05

Sd =(2-1)(4-1)=3

x² = 7,82

Karar =  6  < 7,82 olduğundan H0 Kabul edilir,

40-59 yaş aralığındaki yabancı  yatırımcıların cinsiyetleri ile oturdukları iller arasındaki ilişki yoktur.

Duranlar Selçuk, TIPIŞ Ömer(2004),  2003 yılında  0-19 yaş arasındaki yerli yatırımcıların cinsiyetleri ile oturdukları iller arasında ilişkinin bulunmadığını , 20-39 yaş arasındaki yabancı yatırımcının cinsiyetleri ile oturdukları iller arasında ilişkinin var olduğunu tespit etmişlerdir. 

5.      SONUÇ

Türkiye’de bireysel yatırımcı ağırlıklı, portföy varlığının çoğu kamu borçlanma enstrümanlarından oluşturulan ve şirketlerin yatırımlarına yeteri kadar kaynak aktaramayan bir yapı ortaya koymaktadır.

Bireysel yatırımcının sermaye piyasası araçlarına olan talebinin arttırılması, fon portföyünün içeriğinde hisse senedi yatırımının payının arttırılması, sermaye piyasasının talep yönünün geliştirilmesi, fiyat volatilitesinin azaltılması, makro ekonomik istikrarın sağlanarak belirsizliğin azaltılması, alternatif yatırım araçlarının geliştirilmesi, özel emeklilik fonlarının hızla hayata geçirilmesi, yatırım fonları ve bunlar tarafından ihraç edilen katılma belgelerine bağlı gelirlerin vergilendirilmesi, yönetim hizmetlerinin biribirinden bağımsız organizasyonlarca yerine getirilmesi, mevzuatın AB standartlarına yakınlaştırılması, yatırım fonları derecelendirme ve karşılaştırma standartları,  yapılması gerekenlerdir.

Türkiye ekonomisindeki istikrarsızlık unsurlarının giderilmesiyle sermaye piyasasının çok daha hızlı büyüyeceği ve daha sağlıklı bir yapıya kavuşacağı açıktır.