önceki

yazdır

 Hicran SEREL

 Alparslan SEREL

“İNSANİ KALKINMA GÖSTERGELERİ AÇISINDAN” AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE

GİRİŞ

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), 1990 yılından bu yana  her yıl dünyadaki önemli bir konuyu temel alan İnsani Kalkınma Raporu  (Human Development Report) adlı bir çalışma yayınlamaktadır(1),(2). Bu çalışmada her yıl dünya gündemindeki gelişmelere bağlı olarak  farklılaşan temel konuların yanında, ülkelerin çok sayıda faktöre bağlı olan kalkınma düzeylerini ölçmek için geliştirilen çok boyutlu bir ölçüt niteliğindeki “İnsani Kalkınma Endeksi (Human Development Index)”  nin sonuçları da yer almaktadır.

İnsani Kalkınma Endeksi, ülkelerin kalkınma düzeylerini gelir faktörü yanında eğitim, sağlık, nüfus, yaşam beklentisi ve bilgi teknolojileri gibi değişik faktörlere dayalı olarak ölçen bir yöntem olarak dikkat çekmektedir.Ülkeler için hesaplanan İnsani Kalkınma Endeksi değeri,   0 ile 1 arasında değişmekte ve endeks değeri 0,800 ile 1 arasındaki ülkeler Yüksek İnsani Kalkınma, 0,500 ile 0,799 arasındaki ülkeler Orta İnsani Kalkınma ve 0 ile 0,499 arasındaki ülkeler ise Düşük İnsani Kalkınma düzeyi çerçevesinde değerlendirilmektedir (3)(4).

İnsani Kalkınma Endeksi sonuçları yardımıyla yapılacak karşılaştırmaların, ülkelerin kendilerini ulusal düzeyden uluslararası düzeye doğru değerlendirebilmeleri açısından önemli olduğunu ifade etmek mümkündür. Ülkelerin, kalkınma düzeylerinin arttırılmasına dönük alacakları önlemlerin tasarlanması aşamalarında,  kalkınma düzeylerinin saptanması açısından uluslararası karşılaştırmalara ihtiyaç duyacakları dikkate alındığında, ülkemiz ve AB ülkelerinin insani kalkınma düzeyleri arasındaki farklılıkların ortaya konmasının önemi ortaya çıkmaktadır.

Bu çalışmada; bazı insani kalkınma göstergeleri açısından AB üyesi ülkeler ile Türkiye karşılaştırmalı olarak ele alınacak, AB üyesi ülkeler ile ülkemiz arasındaki temel farklılıklar ortaya konacaktır. Karşılaştırmalar yapılırken AB’nin eski üyeleri AB-15  ve 1 Mayıs 2004’de AB’ye yeni üye olan 10 ülke de AB-10 olarak dikkate alınacaktır. İnsani Kalkınma Endeksinin hesaplanmasında kullanılan bazı temel  göstergeler AB-25 bazında da değerlendirilecektir. Çalışmanın verileri oluşturulurken, 2004 ve önceki yıllara ait İnsani Kalkınma Raporlarından  yararlanılmıştır.

1- DEMOGRAFİK TRENDLER

Türkiye (5) ve AB (6) üyesi ülkelerin  demografik trendleri toplam nüfus, kent nüfusu, 15 yaşın altındaki nüfus ve 65 yaşın üstündeki nüfus göstergeleri çerçevesinde Tablo 1’de verilmiştir.2002 verilerine göre; 379.1 milyon olan AB-15 nüfusu, AB-10 genişlemesi nedeniyle 74.0 milyon artışla toplam 453.1 milyon nüfus (AB-25) değerine ulaşmıştır. 2002 yılı Türkiye nüfusunun 70.3 milyon olduğu dikkate alınırsa, ülkemiz nüfusunun AB-25 nüfus değerinin yaklaşık % 15.4’üne karşılık geldiği görülebilir.

2015 yılı tahmini toplam nüfus değerleri dikkate alındığında ise AB-25 nüfus değerinin 456.9 milyona, ülkemiz nüfusunun da 82.1 milyona yükseleceği ve ülkemiz nüfusunun AB-25 nüfus değerinin yaklaşık % 17.9’unu oluşturacağı öngörülmektedir.

Kent Nüfusunun toplam nüfus içindeki payına bakıldığında 2002 yılında %74.7 olan AB-15 değerinin 2015’de  %77.3’e , 2002 yılında %67.1 olan AB-10 değerinin 2015’de 69.3’e ve 2002’de %71.6 olan AB-25 değerinin de  2015’de  %74.6’ya yükseleceği tahmin edilmektedir.Bu değerler çerçevesinde 2015 yılı için  %71.9 olarak tahmin edilen ülkemiz kent nüfusunun toplam nüfus içindeki oransal büyüklüğü AB-10 ülkelerinin ortalamasının üzerinde ve AB-15 ve AB-25 değerlerinin altındadır.

15 yaş altındaki nüfusun toplam nüfus içindeki payına bakıldığında ise 2002 yılında %17.2 olan AB-15 değerinin 2015’de  %15.4’e , 2002 yılında %17.7 olan AB-10 değerinin 2015’de 14.7’ye ve 2002’de %17.4 olan AB-25 değerinin de  2015’de  %15.1’e düşeceği tahmin edilmektedir. Ülkemiz için de 2002 yılında % 30.5 olan bu oranın 2015’de  %25.0’e düşeceği tahmin edilmekte ve ülkemizin 15 yaş altındaki nüfusunun toplam nüfus içindeki payının belli bir miktar azalmakla birlikte AB ortalamalarının üzerinde kalacağı öngörülmektedir.

65 yaş altındaki nüfusun toplam nüfus içindeki payına bakıldığında ise 2002 yılında %15.8 olan AB-15 değerinin 2015’de  %18.8’e , 2002 yılında %13.7 olan AB-10 değerinin 2015’de 16.8’e ve 2002’de %15.0 olan AB-25 değerinin de  2015’de  %18.0’e yükseleceği tahmin edilmektedir. Ülkemiz için de 2002 yılında % 5.7 olan bu oranın 2015’de  %6.7’ye yükseleceği tahmin edilmekte ve ülkemizin 65 yaş üstündeki nüfusunun toplam nüfus içindeki payının belli bir miktar artmakta olduğu ve AB ortalamalarının altında kalacağı öngörülmektedir.

Tablo 1’deki Demografik trend göstergeleri genel olarak değerlendirildiğinde, ülkemiz nüfusunun 2015 yılı itibarıyla Almanya’nın ardından AB-25 içinde ikinci yüksek değere sahip olacağı, Kent Nüfusunun toplam nüfus içindeki payının 2015 tahmini olarak AB-25 ortalamasına yakın bir değere ulaşacağı, 15 yaş altındaki nüfusun toplam nüfus içindeki payının 2015 itibarıyla AB-25 ortalamasının oldukça üzerinde bir değerde kalacağı ve 2015 yılı 65 yaş altındaki nüfusun toplam nüfus içindeki payına bakıldığında ise AB-25 ortalamasının altında kalacağı ortaya çıkmaktadır.

Tablo 1 :DEMOGRAFİK  GÖSTERGELER

Kaynak: UNDP, Human Development Report 2004 ve www.die.gov.tr, verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

2-İNSANİ KALKINMA ENDEKSİ DEĞERLERİ

Tablo 2’de Türkiye ve AB ülkeleri açısından İnsani Kalkınma Endeksi değerleri verilmiştir. Bu çerçevede AB-15 ülkelerinin 1980 yılında 0.855 olan ortalama endeks değerinin 2002 yılı itibarıyla 0.929’a , AB-10 ülkelerinin endeks değerlerinin ise aynı tarihler temel alındığında 0.786 düzeyinden 0.857 düzeyine ve AB-25 ortalamasının da 1980’de 0.840 olan değerden 2002 yılında 0.900’e yükseldiği görülmektedir (7).

AB-25 ülkelerinin tümünün endeks değerleri 0,800 ile 1 arasında yer aldığından, bu ülkeler Yüksek İnsani Kalkınma kategorisinde  yer alan ülkeler olarak değerlendirilmektedirler.

Ülkemizin İnsani Kalkınma Endeksi değerleri 1980 yılındaki 0.614 düzeyinden 2002 yılında 0.751 düzeyine yükselmiştir.Söz konusu değer 0,500 ile 0,799 arasında yer aldığı için ülkemiz insani kalkınma düzeyi açısından Orta İnsani Kalkınma kategorisinde yer almaktadır.

Bu verilere göre ülkemizin 2002 endeks değeri (0.751), AB-25 içinde (0.946) ile en yüksek değere sahip İsveç’in değerinden 0.195 puan,  (0.823) ile en düşük değere sahip Letonya’nın değerinden 0.072 puan ve AB-25 ortalama değeri olan (0.900) değerinden 0.149 puan düşüktür.

3- İNSANİ KALKINMA ENDEKSİ SIRASI, GSYİH VE GELİR DAĞILIMI

İnsani Kalkınma Endeksi ile ilgili değerlendirmeleri sıralama temelinde ele alabilmek için düzenlenen Tablo 3’de Türkiye ve AB ülkeleri açısından 2002 yılı İnsani Kalkınma Endeksi Sırası, Kişi Başına GSYİH değerleri, Kişi Başına GSYİH sırası ile İnsani Kalkınma Endeksi sırasının farkı, GSYİH değerleri ve Gini Endeksi verilmiştir (8),(9).

Bu verilere göre ülkemiz, 2002  İnsani Kalkınma Endeksi sıralamasında 177 ülke içinde 88. sırada yer almaktadır.AB-25 içinde en yüksek İnsani Kalkınma Endeksi değeri 2.sıradaki İsveç’e, en düşük İnsani Kalkınma Endeksi değeri ise 50.sıradaki Letonya’ya aittir.Bu ülkelere göre ülkemiz İsveç’in 86 sıra ve Letonya’nın 38 sıra gerisinde yer almaktadır.

2002 yılı Kişi Başına GSYİH (satın alma gücü paritesi) değerleri açısından AB-15 ortalaması 28.714 $, AB-10 ortalaması 13.891$ ve AB-25 ortalaması ise 22.785$ düzeyindedir.Ülkemizin 2002  yılı Kişi Başına GSYİH değeri olan 6.390$, AB-15 ortalamasının % 22.2’sine, AB-10 ortalamasının % 46.0’sına ve AB-25 ortalamasının % 28.0’ine karşılık gelmektedir.

Ülkemizin 2002 yılı Kişi Başına GSYİH’sı AB-25 içindeki en yüksek değer olan Lüksemburg’un 2002 yılı Kişi Başına GSYİH’sının (61.190$)  %10.4’ü ve en düşük değer olan Letonya’nın 2002 yılı Kişi Başına GSYİH’sının (9.210$)  %69.3’ü düzeyinde olduğu dikkat çekmektedir.

2002 yılı Toplam GSYİH (satın alma gücü paritesi) değerleri açısından AB-15 değeri 9.8trilyon $, AB-10 değeri 901 milyar $ ve AB-25 değeri ise 10.7 trilyon $ düzeyindedir.Ülkemizin 2002  yılı toplam GSYİH değeri olan 444 milyar $, AB-15 GSYİH’sının % 4.5’ine, AB-10 GSYİH’sının % 49.2’sine ve AB-25 GSYİH’sının % 4.1’ine karşılık gelmektedir.Ülkemizin GSYİH’sı büyüklük olarak AB-25 içinde 7.sırada yer almaktadır.

Tablo 2 :İNSANİ KALKINMA ENDEKSİ DEĞERLERİ (1980-2002)

Kaynak: UNDP, Human Development Report 2004, verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

Tablo 3 : İNSANİ KALKINMA ENDEKSİ SIRASI, GSYİH VE GELİR DAĞILIMI  GÖSTERGELERİ

* Pozitif değerler ilgili ülkenin insani kalkınma endeksi sırasının, kişi başına GSYİH sırasından daha yüksek olduğunu. negatif değerler ise kişi başına GSYİH sırasının insani kalkınma endeksi sırasından daha yüksek olduğunu gösterir.

** Gini endeksi değerinin sıfır’a yaklaşması gelirin adil dağıldığını. endeksin 100’e yaklaşması gelir dağılımında adaletsizliğin arttığını ifade eder.

Kaynak: UNDP, Human Development Report 2004, ve World Bank, World Development Indicator 2004’deki  verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

Tablo 3’de verilen 2000 yılı Gini Endeksi değerleri açısından karşılaştırma yapıldığında   AB-15 ortalaması 31.3, AB-10 ortalaması 29.6 ve AB-25 ortalaması ise 30.7 düzeyindedir.Ülkemizin 2000  yılı Gini Endeksi değeri ise 40.0 olarak gerçekleşmiştir.Gini endeksinin değerinin sıfır’a yaklaşması gelirin adil dağıldığını. endeksin 100’e yaklaşması da gelir dağılımında adaletsizliğin arttığını ifade ettiğine göre AB-25 içinde gelir dağılımı en kötü ülke olarak Türkiye görünmektedir.AB-25 içinde ülkemiz değerine en yakın ülke 38.5 ile Portekiz, ülkemiz değerinden en uzak ülke ise 24.4 Gini endeksi ile Macaristan’dır.

Tablo 3’deki diğer önemli bir veri grubu, ülkelerin kişi başına GSYİH sırası ile İnsani Kalkınma Endeksi sırası arasındaki farkla ilgilidir. Buna göre fark pozitif ise, ilgili ülkenin insani kalkınma endeksi sırasının, kişi başına GSYİH sırasından daha yüksek olduğu, fark negatif ise kişi başına GSYİH sırasının insani kalkınma endeksi sırasından daha yüksek olduğu ortaya çıkmaktadır.Dolayısıyla ülkemiz için kişi başına GSYİH sırası ile İnsani Kalkınma Endeksi sırası arasındaki farkı gösteren -12 değeri, dünyada kişi başına GSYİH sıralamasında 76.sırada olan ülkemizin bu gelir düzeyini insani kalkınma alanına yansıtamadığını ve gelir düzeyine uygun bir insani kalkınma sırasında olmadığını göstermektedir. (Türkiye’nin İnsani Kalkınma endeksi sırası 88’dir.)

Bu çerçevede AB-15 içinde 9 ülkenin farkı pozitif, 6 ülkenin negatif ve AB-10 içindeki tüm ülkelerin fark değerlerinin pozitif olduğu ve bu ülkelerin İnsani kalkınma endeksi sıralarının kişi başına GSYİH sıralarından yüksek olduğu ortaya çıkmaktadır.

4- YAŞAM SÜRESİ VE SAĞLIK

Türkiye  ve AB üyesi ülkelerin  yaşam süresi ve sağlık göstergeleri Tablo 4’de verilmiştir.Bu çerçevede İnsani Kalkınma düzeyinin önemli bir belirleyicisi olan uzun ve sağlıklı bir yaşam endeks içinde doğumda yaşam beklentisi adı altında bir kategoride ölçülmektedir (10).

Doğumda yaşam beklentisi değerinin 2002 yılı AB-15 ortalaması 78.1 yıl, AB-10 ortalaması 74.2 yıl ve AB-25 ortalaması da 76.5 yıl olarak karşımıza çıkmaktadır.Ülkemizde bu değer 2002 verisine göre 70.4 yıl düzeyindedir.Ülkemizin yaşam beklentisi değeri AB-25 ülkelerinin altında yer almaktadır.

Konuya kişi başına sağlık harcaması (satın alma gücü paritesi) açısından bakıldığında 2001 yılı için AB-15 ortalamasının 2,209 $ , AB-10 ortalamasının 820,1 $ ve AB-25 ortalamasının ise 1653,5 $ olduğu görülmektedir.Ülkemiz için bu değer 294 $’dır.AB-15’de ortalama kişi başına sağlık harcamasının ülkemiz değerinin yaklaşık 7.5 katı, AB-10’da ortalama kişi başına sağlık harcamasının 2.7 katı ve AB-25’de ortalama  kişi başına sağlık harcamasının ise 5.6 katı olduğu da ifade edilebilir.

AB-25 ülkelerinin genel olarak nüfuslarının % 99-100’ünün sağlık hizmetlerine ve temiz su kaynaklarına ulaşabilir durumda olduğu görülmektedir. Ülkemiz açısından bu değerler AB ortalamalarının altındadır.

Türkiye ve AB ülkeleri arasındaki insani kalkınma göstergeleri karşılaştırmasında en olumsuz göstergelerden birisi beş yaşından küçük 1000 bebekte ölüm oranı’nın dikkate alındığı değer’dir.Bu değerin 2002 yılı için AB-15 ortalaması 5.3, AB-10 ortalaması 9 ve AB-25 ortalaması ise 6.8’dir.İlgili değer ülkemiz için 1000 bebekte 42 bebek ölümüne işaret etmektedir.Ülkemiz değeri AB-15 ortalamasından 8 kat, AB-10 ortalamasından 4.6 kat ve AB-25 ortalamasından 6.1 kat yüksek düzeydedir.

Tablo 4 :YAŞAM SÜRESİ VE SAĞLIK GÖSTERGELERİ

Kaynak: UNDP, Human Development Report 2004, verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

5-EĞİTİM VE TEKNOLOJİ

Türkiye ve AB ülkelerinin eğitim ve teknoloji göstergelerinin yer aldığı Tablo 5’de GSYİH’nın yüzdesi olarak Kamunun eğitim harcaması, 1000 kişi başına düşen cep telefonu aboneliği, 1000 kişi başına düşen internet kullanıcısı ve GSYİH’nın yüzdesi olarak  Ar-Ge harcamaları ile ilgili değerler yer almaktadır (11).

Bu çerçevede GSYİH’nın yüzdesi olarak  2001 yılı eğitime yönelik kamu harcaması ortalaması AB-15 içinde % 5.4, AB-10 içinde % 5.3 ve AB-25 içinde % 5.3 düzeyinde görünmektedir. Ülkemiz için bu oran % 3.7’dir ve AB ortalamalarının altında yer almaktadır.

AB-25 içinde GSYİH’nın yüzdesi olarak  2001 yılı eğitime yönelik kamu harcaması oranı en yüksek ülke % 8.3 ile Danimarka ve oranın en düşük olduğu ülke % 3.8 ile Yunanistan’dır.

2002 yılı verilerine göre AB-15 ülkelerinde ortalama 1000 kişi başına düşen cep telefonu aboneliği sayısı 825.2, AB-10 ülkelerinde ortalama 606.9 ve AB-25 için ortalama 737.8 ‘dir. Ülkemiz için 1000 kişi başına düşen cep telefonu aboneliği sayısı 347’dir.Bu sayı AB ortalamalarının altında bir düzeyi işaret etmektedir.

1000 kişi başına düşen internet kullanıcısı sayısında AB-15 ortalaması 2002 yılı için 356.6, AB-10 için 238.2 ve AB-25 için ortalama 314.6 düzeyindedir. Ülkemiz açısından bu değer 72.8’dir. AB-15’de ortalama 1000 kişi başına düşen internet kullanıcısı sayısının ülkemiz değerinin yaklaşık 4.8 katı, AB-10’da 3.2 katı ve AB-25’de 4.3 katı olduğu da ifade edilebilir.

Türkiye ve AB karşılaştırmasına konu olacak son gösterge 2002 yılı GSYİH’nın yüzdesi olarak  Ar-Ge harcamalarıdır. Bu konuda AB-15 ortalaması % 1.9, AB-10 ortalaması % 0.7 ve AB-25 ortalaması da % 1.5 düzeyindedir. Ülkemizde bu oran % 0.6’dır. Ar-Ge harcamalarının GSYİH’ya oranı göstergesi açısından konuya bakıldığında AB-25 ortalamasının ülkemiz oranının yaklaşık 2.5 katı olduğu görülebilir.

Tablo 5 :EĞİTİM VE TEKNOLOJİ GÖSTERGELERİ

Kaynak: UNDP, Human Development Report 2004, verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

SONUÇ

Türkiye ile AB ülkeleri çalışmamızda 18 temel  insani kalkınma göstergesi çerçevesinde karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Avrupa Birliği ülkeleri AB-15, AB-10 ve AB-25 şeklinde sınıflandırılmış ve yolla AB’ye yeni katılan ülkelerin verileriyle de bir karşılaştırma yapılması mümkün olmuştur. Bu karşılaştırmalara göre ;

Ülkemiz nüfusunun 2015 yılı itibarıyla Almanya’nın ardından AB-25 içinde ikinci yüksek değere sahip olacağı, Kent Nüfusunun toplam nüfus içindeki payının 2015 tahmini olarak AB-25 ortalamasına yakın bir değere ulaşacağı, 15 yaş altındaki nüfusun toplam nüfus içindeki payının 2015 itibarıyla AB-25 ortalamasının oldukça üzerinde bir değerde kalacağı ve 2015 yılı 65 yaş altındaki nüfusun toplam nüfus içindeki payına bakıldığında ise AB-25 ortalamasının altında kalacağı ortaya çıkmaktadır. Bu görünümde en dikkat çekici noktalardan birisi de  AB nüfusundaki yaşlanma eğilimidir.

İnsani kalkınma endeksi değerleri çerçevesinde yapılan karşılaştırmaya göre; endeks değerleri 0,800 ile 1 arasında yer alan AB-25 ülkelerinin Yüksek İnsani Kalkınma kategorisinde  yer aldıkları ve endeks değeri 0,500 ile 0,799 arasında yer alan ülkemizin de Orta İnsani Kalkınma kategorisinde yer aldığı görülmektedir.

İnsani kalkınma sırası açısından ülkemiz, 2002  İnsani Kalkınma Endeksi sıralamasında 177 ülke içinde 88. sırada yer almaktadır. AB-25 içinde en yüksek İnsani Kalkınma Endeksi değeri 2.sıradaki İsveç’e, en düşük İnsani Kalkınma Endeksi değeri ise 50.sıradaki Letonya’ya aittir.

Ülkemizin 2002  yılı Kişi Başına GSYİH değeri 6.390$’dır ve değer AB-15 ortalamasının % 22.2’sine, AB-10 ortalamasının % 46.0’sına ve AB-25 ortalamasının % 28.0’ine karşılık gelmektedir.

GSYİH büyüklüğü dikkate alındığında ülkemizin 2002  yılı toplam GSYİH değeri olan 444 milyar $, AB-15 GSYİH’sının % 4.5’ine, AB-10 GSYİH’sının % 49.2’sine ve AB-25 GSYİH’sının % 4.1’ine karşılık gelmektedir. Ülkemizin GSYİH’sı büyüklük olarak AB-25 içinde 7.sırada yer almaktadır.

AB-25 içinde gelir dağılımı en kötü ülke olarak Türkiye görünmektedir. AB-25 içinde gelir dağılımı açısından ülkemiz değerlerine en yakın ülke Portekiz, en uzak ülke ise Macaristan’dır.

Ülkemiz için kişi başına GSYİH sırası ile İnsani Kalkınma Endeksi sırası arasındaki farkı gösteren -12 değeri, dünyada kişi başına GSYİH sıralamasında 76.sırada olan ülkemizin bu gelir düzeyini insani kalkınma alanına yansıtamadığını (Türkiye’nin İnsani Kalkınma endeksi sırası 88’dir) ve gelir düzeyine uygun bir insani kalkınma düzeyinde olmadığını göstermektedir. Bu gösterge, ülkemizde temel insan ihtiyaçlarının karşılanması anlamında eksiklikleri vurgulamak açısından önem taşımaktadır. Türkiye bu konumuyla belli bir gelir düzeyine ulaşan ancak bu geliri insan refahına yansıtamayan bir ülke görünümü taşımaktadır.

Doğumda yaşam beklentisi değerinin 2002 yılı AB-15 ortalaması 78.1 yıl, AB-10 ortalaması 74.2 yıl ve AB-25 ortalaması da 76.5 yıl olarak karşımıza çıkmaktadır.Ülkemizde bu değer 2002 verisine göre 70.4 yıl düzeyindedir. Konuya kişi başına sağlık harcaması (satın alma gücü paritesi) açısından bakıldığında 2001 yılı için AB-15 ortalamasının 2,209 $ , AB-10 ortalamasının 820,1 $ ve AB-25 ortalamasının ise 1653,5 $ olduğu görülmektedir.Ülkemiz için bu değer 294 $’dır. AB-15’de ortalama kişi başına sağlık harcamasının ülkemiz değerinin yaklaşık 7.5 katı, AB-10’da ortalama kişi başına sağlık harcamasının 2.7 katı ve AB-25’de ortalama  kişi başına sağlık harcamasının ise 5.6 katı olduğu ortaya çıkmaktadır.

Türkiye ve AB ülkeleri arasındaki insani kalkınma göstergeleri karşılaştırmasında en olumsuz göstergelerden birisi bebek ölüm oranıdır.Ülkemiz değeri AB-15 ortalamasından 8 kat, AB-10 ortalamasından 4.6 kat ve AB-25 ortalamasından 6.1 kat yüksek düzeydedir.

Ülkelerin insani kalkınma düzeylerinin belirlenmesinde önemli bir gösterge grubu olarak dikkat çeken eğitim ve teknoloji konusunda ise, kamunun eğitim harcamalarının GSYİH içindeki oransal önemi, 1000 kişi başına düşen cep telefonu aboneliği ve 1000 kişi başına düşen internet kullanıcısı sayısı açılarından ülkemiz değerlerinin AB ortalamalarının altında olduğu görülmektedir.

Türkiye ve AB ülkeleri arasındaki insani kalkınma göstergeleri karşılaştırmasında ulaşılan bu  sonuçlar,  ülkemizde insani kalkınma düzeyini yakından etkileyen ve geçmiş yıllara göre önemli mesafelerin alındığı (12)  yaşam kalitesi, eğitim, sağlık ve bilgi toplumunun gerektirdiği teknoloji kullanımı gibi sosyal ve ekonomik boyuta sahip alanlarda yeni yaklaşımların zorunlu olduğunu ortaya koymaktadır.